Chùa Việt

Tìm về chốn Tổ Tế Hiển - Bửu Dương (Khánh Hòa)

Thứ bảy, 16/04/2014 11:42

Theo hồ sơ khảo sát của Trung tâm bảo tồn di tích tỉnh Khánh Hòa, Tổ đình Thiên Bửu hiện nay có diện tích còn khoảng 4.000m2. Thuở ban đầu mái chùa lợp bằng cỏ tranh.

Tưởng niệm trên 250 năm ngày viên tịch, Tổ sư Tế Hiên - Bửu Dương, Tổ khai sơn Tổ đình Thiên Bửu (thượng), Điềm Tịnh, Ninh Phụng và Tổ đình Sắc Tứ Thiên Bửu (hạ) Bình Thành, Ninh Bình, thị xã Ninh Hòa, trong hai ngày mười chín  và hai mươi tháng hai năm Giáp Ngọ, nhiều đoàn Chư tôn đức Tăng, Ni và hàng ngàn phật tử khắp các nơi tìm vê chốn Tổ Tế Hiển - Bửu Dương, Tổ đình Thiên Bửu, tọa lạc tại thôn Văn hóa Điềm Tịnh, xã Ninh Phụng, thị xã Ninh Hòa, tỉnh Khánh Hòa, vùng quê yên bình,  một trong những cái nôi của Phật giáo Khánh Hòa.
Cổng Tam quan Tổ Đình Thiên Bửu
Về Tổ đình Thiên Bửu, ngày 19-2-Giáp Ngọ thật nhộn nhịp, tưng bừng, cờ hoa khẩu hiệu, cờ Phật giáo tung bay dọc đường từ Tổ đình Thiên Bửu đến trụ sở Ủy Ban Nhân dân xã Ninh Phụng: Một ngày hiếm có: Lễ rước Bằng, Lễ Đón nhận Bằng Di tích Lịch sử Văn hóa cấp tỉnh, lễ An vị tượng đài Quán Thế Âm lộ thiên, Lễ tưởng niệm Tổ Khai sơn. Đúng là nhân sự tùng sự!

Đại đức Thích Nhuận Đăng, trụ trì Tổ đình Thiên Bửu hân hoan chia sẻ: Tổ đình Thiên Bửu do Tổ Tế Hiển - Bửu Dương, đời thứ 36 dòng Lâm Tế Liễu Quán, khai sơn vào khoảng những năm trước 1763, là một trong những ngôi cổ tự tại thị xã Ninh Hòa, (Khánh Hòa).

Căn cứ vào một số hiện vật cổ còn lưu giữ như bài vị của Tổ khai sơn hiện thờ tại chùa Thiên Bửu; chùa Phổ Hóa, ngôi tháp cổ Bửu Dương; đại hồng chung cổ tại chùa Thanh Lương, thôn Nhĩ Sự, xã Ninh Thân đúc vào thời Lê Cảnh Hưng có khắc đạo hiệu Tổ Bửu Dương chứng minh đúc chuông.

上寶下楊和尚證明.大越國廣南處平康府新定縣中總平安社平安村.住持僧積仁大積仁大師.清涼寺奉佛今本道及十方善男信女眾等.景興二十四年四月吉日鑄鴻鐘

"Thượng Bửu hạ Dương, Hòa thượng chứng minh, Ðại Việt quốc, Quảng Nam xứ, Bình Khang phủ, Tân Ðịnh huyện, Trung tổng, Bình An xã, Bình An thôn. Trụ trì tăng Tích Nhơn Đại sư, Thanh Lương tự phụng Phật, kim bổn đạo cập thập phương thiện nam tín nữ chúng đẳng. Cảnh Hưng nhị thập tứ niên, tứ ngoạt kiết nhựt chú Hồng Chung…”

Có nghĩa là: “Tại thôn Bình An, xã Bình An, tổng Trung, phủ Bình Khang, huyện Tân Định, xứ Quảng Nam, nước Đại Việt, Hòa thượng húy thượng Bửu hạ Dương Chứng minh đúc Đại Hồng Chung, vào năm Cảnh Hưng thứ 24 (1763), tháng tư ngày lành (Phật đản) chuông do Ðại sư Tích Nhơn trụ trì chùa Thanh Lương cùng thiện nam tín nữ, thập phương.bổn đạo cúng dường tạo lập…“
 Tháp cổ Bửu Dương (Điềm Tịnh - Ninh Phụng - Ninh Hòa) - tháp cũ
Như vậy từ khi chúa Nguyễn mở đất xứ Đàng Trong, năm 1653, Chúa Hiền Nguyễn Phúc Tần thu phục vùng đất của Chiêm Thành từ Đèo Cả đến sông Phan Rang, đặt dinh Thái Khang tức Khánh Hòa ngày nay, gồm 2 phủ Thái Khang và Diên Ninh, cử cai cơ Hùng Lộc làm trấn thủ và đưa dân vào khai hoang lập làng theo chính sách di dân.

Chính sách này đã có từ thời Chúa Tiên Nguyễn Hoàng khi thu phục đất Phú Yên năm 1611 và được thực hiện liên tục, bền bỉ qua 8 đời Chúa, đến năm 1759 thời Võ vương Nguyễn Phúc Khoát thì hoàn tất cuộc Nam Tiến, mở đất, di dân và đặt nền cai trị lên cả một dải đất mới bao la, trù phú chạy dài từ đèo Cù Mông tới mũi Cà Mau.
 Tổ đường tổ đình Thiên Bửu (Điềm Tịnh-Ninh Phụng - Ninh Hòa)
Dưới thời các Chúa Nguyễn ở Đàng Trong, Phật giáo rất hưng thịnh, chùa chiền được xây cất khắp nơi. Các Chúa cũng rất sùng đạo Phật (như Chúa Tiên, Chúa Sãi, đặc biệt Chúa Nguyễn Phúc Chu đã quy y, thọ Bồ Tát giới tại gia với thiền sư Thạch Liêm, có pháp danh Hưng Long, đạo hiệu Thiên Túng Đạo Nhân). 

Trong bối cảnh đó, cùng với dòng người di dân vào Nam khai phá, Thiền sư Tế Hiển - Bửu Dương rời chùa Thiên Mụ (Thuận Hóa), Huế lên đường vào đất Thái Khang (Ninh Hòa) Khánh Hòa, dựng tích trượng bên bờ hữu ngạn sông Lốt, lập ngôi thảo am an danh là Thiên Bửu Tự, dân gian quen gọi là chùa Thiên Bửu (thượng) để phân biệt với chùa Thiên Bửu (hạ) tại thôn Bình Thành, bên bờ hữu ngạn sông Dinh. Hai ngôi chùa như hai anh em, có cùng tên và cùng một Tổ khai sơn, niên đại cách nay trên dưới 300 năm.
Tháp tổ
Theo hồ sơ khảo sát của Trung tâm bảo tồn di tích tỉnh Khánh Hòa,  Tổ đình Thiên Bửu hiện nay có diện tích còn khoảng 4.000 m2. Thuở ban đầu mái chùa lợp bằng cỏ tranh.

Là ngôi Tổ đình cổ trên dưới 300 tuổi, ngôi danh lam thắng tích, nơi đây đã lưu lại những câu đối phản ánh quá trình hình thành và phát triển:

Trước cổng tam quan, cửa chính giữa bảng hiệu “Thiên Bửu tự” (    ) hai bên có câu đối:

Thiên nhân cung kính Thế tôn, phước huệ viên  dung khai giác lộ
Bửu địa trang nghiêm Phật độ, nhân duyên thành tựu  khải từ môn

Tạm dịch là:

Trời người cung  kính Thế  tôn phước huệ, tròn đầy  khai đường giác
Đất quí trang nghiêm cõi Phật, duyên lành thành tựu  mở cửa từ

Cổng bên phải "Bồ Đề Viện" có câu đối "Đáo thử thiền môn yếu dĩ từ bi khởi niệm"

Cổng bên trái: "Bát Nhã Môn" với câu đối "Đăng ư  giác địa duy kỳ  hỉ xả vi  tâm"

Đúng là:

Đi đến cửa chùa đem lòng hỷ xã
Bước vào cảnh Phật giữ dạ từ bi

Tiền đường có chạm câu đối của Tổ Phước Tường:

Thiên đạo hoằng khai, thiên cá tu hành thiên cá đắc
Bửu vân quảng nhuận, thất trùng lan thuẩn thất trùng tu.

Tạm dịch là:

Chánh pháp mở ra, ngàn kẻ tu hành, ngàn kẻ được
Mây lành toả khắp, bảy hàng cây báu, bảy hàng tu.

Hai trụ trước thềm chánh điện có câu đối:

Điềm lãng phất khai kim thế giới
Tịnh trần lộ xuất ngọc lâu đài.

Tạm dịch là:

Sóng lặng mở toang kìa Cực lạc
Bụi trong ra khỏi cảnh Ta bà.

Hai bên có câu đối:

"Thiền viện trùng tu chơn củng cố 
Tôn phong chấn chỉnh thắng trang nghiêm"

Đặc biệt, trước sân chùa có  cây me cổ thụ cao sừng sững trên 20 mét, gốc to chu vi gốc me hơn 8 mét, tán lá cây rất rộng, có trái quanh năm. Cây me có nhiều bọng rỗng trên các nhánh nên trong thời Việt Minh chống Pháp người ta thường dùng các bọng cây này làm hộp thư bí mật.

Năm 1946 dưới gốc me còn lập một lò rèn để đúc kiếm Lê Trung Đình. Qua cổng tam quan, bên lối gạch vào chùa là hai cây sứ được trồng từ thời Tổ Phước Tường về trụ trì cách nay cũng đã gần 100 năm.

Trước và trong năm 1930, chùa là nơi thanh niên trong vùng tụ tập để luyện võ nghệ, sinh hoạt văn hóa và tuyên truyền giáo dục lòng yêu nước. Qua đó, góp phần quan trọng trong cuộc biểu tình giành chính quyền ngày 16-7-1930 của Đảng bộ và nhân dân Ninh Hòa...

Thật đúng là:

“Mái chùa che chở hôn dân tộc.
Nếp sống muôn đời của Tổ tông”

Trong thời kỳ kháng chiến chống thực dân Pháp, Tổ Tâm Kính - Bảo Thành, trụ trì chùa Thiên Bửu, vì đã có các hoạt động giúp đỡ Việt Minh nên ngài đã bị giặc Pháp bắt và ném xuống giếng ngay tại chùa…

Tìm về chôn Tổ Tế Hiển - Bửu Dương, tưởng niệm công đức sâu dày của Tổ sư xin mới viếng tháp cổ Bửu Dương, tại khu vườn tháp Tổ đình Thiên Bửu thượng (Điềm Tịnh, Ninh Phụng), Ninh Hòa. Đây là khu vườn tháp hoành tráng nhất Khánh Hòa.

Tháp cổ Bửu Dương là ngôi tháp 7 tầng (tượng trưng thất Phật), hình bát giác (8 cạnh tượng trưng bát chánh đạo), cổ nhất và đẹp nhất nhì khu vực miền Trung. Chung quanh Tháp có xây thành hình vuông. Tại 4 góc thành có 4 cây trụ cao đắp hình hoa sen trên đầu trụ. Hai bên cửa Tháp có hai cây trụ lớn chạm nổi hình hai con rồng chầu, hai bên cửa tháp có hai con lân phục

Nếu đã có dịp đến viếng những ngôi tháp cùng thời kỳ như: Tháp Tổ Tế Căn- Luật Truyền, Tổ Khai sơn Tổ đình Sắc tứ Từ Quang (Đá Trắng) Phú Yên, Di tích Lịch sử Văn hóa cấp quốc gia, hay tháp Tổ Thiệt Phú, Tổ khai sơn chùa cổ An Dưỡng (Nha Trang), tháp Tổ Thiệt Vinh, Tổ khai sơn, chùa tổ Vạn Thiện, (Diên Khánh), tháp Tổ Thiệt Địa, Tổ Khai sơn, chùa cổ tích Linh Quang (Xuân Hòa), ngôi tháp Tổ Bửu Dương kiến trúc kỹ vĩ, chạm trổ tinh vi, đường nét uyển chuyển mềm mại, chữ đắp sắt nét, có long chầu, lân phục, hoành tráng… Có lẻ bởi vì Tổ Bửu Dương xuất thân thuộc dòng dõi Nguyễn Phước (Huế). Nếu ai có nhân duyên về thăm chốn Tổ khoảng 50 năm về trước, khi ngôi tháo Tổ còn tương đối nguyên ven, chúng ta không khỏi ngạc nhiên, ở vùng quê nông thôn, xa xôi hẻo lánh, lại có một ngôi tháp Tổ hoành tráng kiến trúc tuyệt mỹ như thế!

Hiện bia Tháp Tổ không còn đọc được, bia mới dựng năm viên tịch không chính xác nên đã xóa năm. Căn cứ vào cây đòn dông chùa Phổ Hóa (Bình Thành) ghi năm Cảnh Hưng thứ 8 (1747) Hòa thượng Bửu Dương trùng tu chùa Phổ Hóa. Căn cứ vào chuông chùa Thanh Lương thôn Nhĩ Sự ghi năm Cảnh Hưng thứ 24 (1763) Tổ Bửu Dương còn sống, Ngài chứng minh đúc chuông, và căn cứ vào Long vị Tổ Bửu Dương thờ tại Sắc tứ Tổ đình Thiên Bửu (Bình Thành), chùa Phổ Hóa (Bình Thành) ghi Đại Lão Hòa thượng Tổ sư. Có lẻ Ngài trụ thế ngoài 80.

Hòa thượng Thích Ngộ Tánh, trụ trì chùa Thiên Bửu (Bình Thành, Ninh Bình) ghi lời cảm niệm thâm ân tại bia ký đã viết: Đại lão Hòa thượng Tế Hiển - Bửu Dương là truyền thừa Lâm Tế Liễu Quán, đời thứ 36, chi phái Thiền Liễu Quán. Ngài sinh trong khoảng thời gian 1684-1703, viên tịch ngày 20 tháng hai âm lịch trong khoảng thời gian 1764-1803 tại chùa Tổ đình Thiên Bửu Điềm Tịnh.

Âu đó cũng là:

Nhạn quá trường giang.
Ảnh trầm hàn thủy.
Nhạn vô di tích chi ý.
Thủy vô lưu ảnh chi tâm.

(Hương Hải Thiền Sư).

(Bóng chim đáy lạnh sông dài.
Vô tư kìa cánh chim trời lướt nhanh.
Nhạn nào cố gửi dáng mình.
Nước đâu muốn giữ bóng hình cánh chim)

Tại bia Tháp, câu đối hai bên bia:

Chánh quả tại liên hoa thượng phẩm
Duyên thành ư bảo tháp trung sanh

Tạm dịch:

Chánh quả trên thượng phẩm hoa sen
Duyên thành nở giữa lòng bảo tháp

Bên phải Tháp có bài kệ:

Kiến sắc phi ư không
Văn thinh bất thị thiệt
Sắc thinh ngã mạc tưởng
Thân đáo liên hoa đài.

Tạm dịch là:

Thấy sắc chẳng phải không
Nghe tiếng không là thật
Sắc tiếng ta đừng nghĩ
Thân đến liên hoa đài

Tháp cổ Bửu Dương là một di tích cổ nhất tại xứ Ninh, có nghệ thuật kiến trúc và chạm trổ hết sức tinh tế mềm mại, tuyệt vời của tiền nhân còn lưu tại quê hương yên bình Điềm Tịnh, Ninh Phụng, thị xã Ninh Hòa, trên 250 năm lịch sử.

Tìm về chốn Tổ, một chuyến đi không dài, nhưng đã ghi lại ấn tượng khó quên:

 “Ơn giáo dưỡng một đời nên huệ mạng
Nghĩa ân sư muôn kiếp khó đáp đền”

“Một chuyến về nguồn” trong lòng mỗi người con Phật ấm áp nghĩa tình “Linh sơn pháp lữ” “Uống nước nhớ nguồn”…

 Di tích lịch sử văn hóa tổ đình Thiên Bửu
 Lễ rước bằng di tích lịch sử văn hóa ngày 19/02/Giáp Ngọ
 Cây me cổ thụ trên 300 tuổi tại tổ đình Thiên Bửu
Tháp cổ Bửu Dương tại khu vườn tháp Tổ đình Thiên Bửu 

loading...