Kiến thức
Cần hiểu đúng về nhân quả nghiệp báo
Thứ hai, 02/09/2020 08:42
Nhân quả nghiệp báo được hình thành trên cơ sở tuệ giác của Đức Phật. Trí tuệ giác ngộ thấy biết rõ nguyên lý của vũ trụ vạn hữu, chân tướng của sự vật hiện tượng, con đường vận hành của các pháp, bản chất của đời sống. Giúp lý giải những nghi vấn mà con người chưa tìm ra lời giải đáp.
Thuyết nhân quả nghiệp báo của đạo Phật trong truyện Kiều
Nhân quả nghiệp báo là gì?
Trích dẫn Kinh Trung bộ Đức Phật truyền rằng: “Với thiên nhãn thanh tịnh, siêu nhiên, vượt tri kiến phàm tục. Ta thấy cách chúng hữu tình sinh tử như thế nào. Ta thấy rõ cao quý hay hạ liệt, thông minh hay ngu si. Mỗi chúng sinh được tái sinh cõi lành hay cõi dữ tùy theo hạnh nghiệp của mình, và ta biết rõ. Những ai đã tạo ác nghiệp về thân, khẩu, ý. Sau khi thân hoại mạng chung sẽ tái sinh vào khổ cảnh, vào đọa xứ, địa ngục. Song những ai tạo thiện nghiệp về thân, khẩu, ý sẽ được tái sinh vào cõi lành, lên thiên giới”.
Ở một bài kinh khác, khi có người hỏi: “Do nguyên nhân nào mà trên cõi thế gian có người yểu mạng, có người thọ mạng; Có người bệnh hoạn, có người khỏe mạnh; Có người xấu xí, có người đẹp đẽ. Do nguyên nhân nào có người nghèo khổ, có người giàu sang; Có người sinh ra trong gia đình bần tiện, có người sinh ra trong dòng dõi cao sang; Có người ngu mê tăm tối, có người thông minh tài trí?”.
Đức Phật đáp rằng: “Tất cả chúng sinh đều mang theo cái nghiệp của chính mình như một di sản, như vật di truyền, như người chí thân, như chỗ nương tựa. Chính vì cái nghiệp riêng của mỗi chúng sinh mỗi khác nên mới có cảnh dị đồng giữa các chúng sinh” (trích Trung A-hàm, kinh Anh vũ, 170; Trung bộ, kinh Tiểu nghiệp phân biệt, 135). Và trong kinh Tăng chi bộ, Đức Phật đã khẳng định rằng: “Ta là chủ nhân của nghiệp, là kẻ thừa tự nghiệp. Nghiệp là thai tạng, nghiệp là quyến thuộc, nghiệp là điểm tựa. Phàm nghiệp nào sẽ tạo, thiện hay ác. Ta sẽ thừa tự nghiệp ấy” (chương 10 pháp, phẩm Thân do nghiệp sanh).
Nhân quả nghiệp báo được hình thành trên cơ sở tuệ giác của Đức Phật. Trí tuệ giác ngộ thấy biết rõ nguyên lý của vũ trụ vạn hữu, chân tướng của sự vật hiện tượng, con đường vận hành của các pháp, bản chất của đời sống. Giúp lý giải những nghi vấn mà con người chưa tìm ra lời giải đáp.
Nhân quả nghiệp báo: 3 năm bắn chim, 18 năm đau đớn
Như vậy, ta có thể thấy rằng Nghiệp là hành vi của thân, khẩu, ý (suy nghĩ, ý muốn, ý định, nói năng, hành động, thói quen). Hay còn gọi là “hành động có tác ý” trong ngôn ngữ nhà Phật. Nghiệp tạo tác đến con người bằng cách tạo ra đặc điểm, tính cách,thân phận… mỗi con người. Tạo ra hạnh phúc hay khổ đau mà con người phải gánh chịu. Dẫn con người tái sinh từ cảnh giới này sang cảnh giới khác.
Tất cả những gì được tạo ra từ Nghiệp được gọi chung là Nghiệp quả. Nghiệp gồm có nghiệp cũ và nghiệp mới, có biệt nghiệp và cộng nghiệp.
Nghiệp cũ là những nghiệp được tạo ra từ kiếp trước; Nghiệp mới nghiệp được tạo ra trong kiếp này.
Biệt nghiệp là nghiệp của do cá nhân mình tạo ra; Cộng nghiệp là do những biệt nghiệp giống nhau gộp thành, từ cộng đồng, xã hội, quốc gia…
Nghiệp nhân tức nguyên nhân tạo ra nghiệp sẽ dẫn đến nghiệp quả (kết quả nhận lấy khi tạo tác nghiệp). Nhưng thời gian đưa đến nghiệp quả tùy thuộc vào nhiều yếu tố. Có thể là mức độ (sức ảnh hưởng, mắc nghiêm trọng), là năng lực gánh chịu và tác nhân duyên gộp thành khác. Chứ không phải ai cũng có thể nhận nghiệp như nhau trong cùng một khoảng thời gian như nhau.
Người ở kiếp này sẽ không thể nhớ hết (và có khi chẳng nhớ hết) những gì mình đã tạo tác nghiệp từ kiếp trước. Nhân quả – Nghiệp báo trong ba thời (quá khứ, hiện tại, tương lai) không ai có thể tường tận được. Bởi nghiệp của kiếp trước ta không rõ nguyên nhân, hành động của kiếp này ta không rõ kết quả của kiếp sau. Tuy nhiên không vì thế mà nghĩ rằng nghiệp là bất biến.
Kiếp trước sống ác nhân ác đức thì kiếp này sẽ nhận lấy nghiệp báo. Nếu hành thiện tích đức, tích cực hóa giải nghiệp báo thì những phiền não, tai ương sẽ thuyên giảm phần nào. Điều này sẽ được giải thích chi tiết trong phần dưới đây.
Tin và sống theo định luật nhân quả
Con người có thể tạo ra những nghiệp mới theo chiều hướng tích cực để khắc phục hậu quả của những nghiệp đã tạo trong quá khứ.
Hiểu nhân quả nghiệp báo như thế nào cho đúng?
Do nghiệp mà một người không thông minh. Nên người đó phải chấp nhận, không cần phải học tập, trau dồi trí tuệ. Do nghiệp mà một người phải sống trong cảnh nghèo hèn khốn khó. Người đó phải cam chịu, dù cố gắng phấn đấu cũng không ích gì.
Do nghiệp mà người có tính hung dữ, tham lam ích kỷ, có tính đố kỵ… Người đó phải chấp nhận, người khác cũng phải chấp nhận, không thể nào sửa đổi cho tốt hơn, không thể nào trau dồi nhân cách để trở thành người có đạo đức.
Cho rằng phàm phu vẫn mãi là phàm phu. Phàm phu không thể trở thành bậc Thánh. Vì cái nghiệp đã định như thế nên không cần phải nỗ lực tu tập… Đó đều là những quan niệm tiêu cực, là nhận thức sai lầm về Nhân quả nghiệp báo.
Có thể trong quá khứ gần hoặc lâu xa, người nọ tạo những nghiệp nhân như thế nào đó (nghiệp cũ) mà hiện tại họ phải mang thân tật nguyền, nghèo khó (quả báo, nghiệp quả). Nhưng nếu trong hiện tại người ấy biết tạo nghiệp nhân (nghiệp mới) tốt, có tính chất tích cực thì họ vẫn sống vui vẻ hạnh phúc.
Đời này họ không còn nghèo khổ khốn khó hoặc đời sau họ sinh làm người giàu sang. Mọi trường hợp khác cũng thế! Con người có thể thay đổi hoàn cảnh, thay đổi bản thân nhờ sự chuyển hóa nghiệp. Vậy làm thế nào?
Nhân quả công bằng khi đủ duyên
Đức Phật đã dạy, con người là chủ nhân của Nghiệp. Trong hiện tại, con người có thể tạo những nghiệp mang lại an lạc, hạnh phúc cho mình cho dù mình đang sống trong hoàn cảnh nào. Dang phải nhận chịu quả báo của những nghiệp trong quá khứ đời này hay đời trước.
Hãy bắt đầu từ thay đổi quan niệm sống, thay đổi tư duy, hành động, thái độ sống. Chẳng hạn như biết nỗ lực học tập, trau dồi nhân phẩm đạo đức, rèn luyện bản thân, làm nhiều việc tốt, khéo sống, biết tu tập.
Nếu cho rằng Nghiệp định sẵn điều kiện bản thân, hoàn cảnh sống của con người. Và con người không thể thay đổi, con người phải chấp nhận “trả nghiệp”, gánh lấy hậu quả của tất cả nghiệp nhân đã tạo trong những đời trước và quá khứ của đời này thì không đúng.
Có nhiều người quan niệm sai lầm, tiêu cực về Nghiệp: Hiện tại tôi phải cố gắng cam chịu sự bất công, oan ức, nghèo khó hoặc bệnh hoạn, tật nguyền, các nỗi bất hạnh để “trả cho hết nghiệp”… Vì tôi đã tạo nghiệp xấu, ác, bất thiện trong quá khứ (đời này hoặc các đời trước). Phải trả hết nghiệp, nhận chịu đủ quả báo của những nghiệp quá khứ rồi tôi mới có thể thọ hưởng sự an lạc, hạnh phúc, những quả báo tốt đẹp của những nghiệp nhân hiện tại.
Còn mọi cố gắng nỗ lực trong hiện tại là để mười năm, hai mươi, ba mươi năm… hay nhiều hơn nữa (hoặc đến đời sau), sau khi đã trả hết nghiệp cũ thì mới có thể thọ hưởng kết quả của nghiệp mới, mới có thể hết khổ, mới được giàu sang, sung sướng, hạnh phúc. Đó là quan niệm sai lầm về Nghiệp.
Như Đức Phật đã dạy, con người là chủ nhân của Nghiệp.
Nhân quả nghiệp báo thực hành như thế nào cho đúng?
Như Đức Phật đã dạy, con người là chủ nhân của Nghiệp. Trong hiện tại, con người có thể tạo những nghiệp mang lại an lạc, hạnh phúc cho mình cho dù mình đang sống trong hoàn cảnh nào. Dang phải nhận chịu quả báo của những nghiệp trong quá khứ đời này hay đời trước.
Con người có thể tạo ra những nghiệp mới theo chiều hướng tích cực để khắc phục hậu quả của những nghiệp đã tạo trong quá khứ. Con người có thể chuyển nghiệp ngay trong hiện tại và hoàn toàn đạt được an lạc hạnh phúc. Giải thoát khỏi phiền não khổ đau ngay trong hiện tại. Cuộc đời Đức Phật, các vị Thánh đệ tử, chư Tổ, các vị thiền sư… đã chứng minh điều này.
Ngay cả những người tu tập Phật pháp, dù chưa đạt đến cảnh giới giác ngộ giải thoát cũng có được an lạc hạnh phúc khi biết chuyển nghiệp. Và không chỉ người tu hành, những ai có quyết tâm cải thiện bản thân. Thay đổi tư duy, hành động, lối sống của mình theo chiều hướng tích cực cũng đều có được an vui, hạnh phúc ngay trong hiện tại.
Trong vô lượng kiếp sống quá khứ, con người đã tạo biết bao nhiêu nghiệp nhân thiện (tốt, tích cực) và bất thiện (xấu, tiêu cực). Nếu phải nhận lãnh quả báo của tất cả những gì đã tạo. Và những gì đã làm trong hiện tại là vô nghĩa thì thật là điều vô lý.
Nghiệp của kiếp trước là do những hành động trong kiếp ấy thực hiện. Nếu kiếp này có phải gánh chịu hậu quả. Thì không có nghĩa vì thế mà ta thôi hành thiện tích đức. Bởi lẽ ta còn muôn vàn kiếp sau nữa.
Những chuyện về thiện ác nghiệp báo và đầu thai kiếp sau
Tại sao nghiệp nhân quá khứ có nghiệp quả. Mà nghiệp nhân trong hiện tại mới tạo ra đây lại không đưa đến nghiệp quả? Như thế thì con người không thể thay đổi bản thân, không thể làm cho đời sống của mình tốt hơn, không thể thay đổi xã hội hay sao? Nghiệp cũng như các pháp hữu vi khác đều là duyên sinh, bất định, vì thế khi nghiệp quả chưa hình thành thì con người vẫn có cơ hội làm thay đổi nghiệp. Quá trình thay đổi nghiệp, trong đạo Phật gọi là chuyển nghiệp, chuyển hóa nghiệp.
Chính vì có thể chuyển nghiệp, làm thay đổi Nhân quả nghiệp báo. Nên con người có thể cải thiện đời sống, hoàn thiện bản thân. Có thể tu tập để giác ngộ, giải thoát. Cũng cần hiểu rằng, nghiệp của kiếp trước là do những hành động trong kiếp ấy thực hiện. Nếu kiếp này có phải gánh chịu hậu quả. Thì không có nghĩa vì thế mà ta thôi hành thiện tích đức. Bởi lẽ ta còn muôn vàn kiếp sau nữa.
