Khánh Hòa: Chùa Từ Vân phòng thuốc Đông Y trị bệnh cứu người

Tổ khai sơn chùa Từ Vân húy thượng Như hạ Chất, tự Tâm Phát, hiệu Nhơn Trực, thuộc đời thứ 42 dòng Lâm Tế Liễu Quán. Ngài thế danh Võ Phương, sinh năm 1890 tại Gò Dưa, Phước Hải nay là phường Phước Hải, thành phố Nha Trang, tỉnh Khánh Hòa.

Ngài là đệ tử của Tổ Phước Tường, húy thượng Thanh hạ Chánh, tự Quảng Đạt, hiệu Phước Tường. Dòng Lâm Tế Liễu Quán đời thứ 41, ngài là đồng sư với Bồ tát Thích Quảng Đức- Hòa thượng Thích Nhơn Tri, húy thượng Thị hạ Thủy, tự Hạnh pháp. 

Đại lão HT.Thích Nhơn Trực ngài không những là Tổ Khai sơn chùa Từ Vân (Nha Trang), mà ngài còn là trú trì chùa Linh Phong, chùa Long Quang (Nha Trang). Ngài là vị gia trì hiển mật uy danh, oai đức một thời của Phật giáo tỉnh Khánh hòa. Ngài là bậc tiền bối đã truyền trao Gia trì hiển mật cho nhiều Tôn đức gia trì hiện nay, đồng thời ngài là Tổ của đoàn Múa Lục cúng hoa đăng (Ninh Hòa). Nói về đoàn Múa Lục Cúng, cách đây khoảng trên 80 năm tại Ninh Hòa có một đoàn Lục Cúng Hoa Đăng gọi tắt là Múa Lục Cúng. Lục Cúng có nghĩa là sáu lần cúng. Tương ứng với mỗi lần cúng là một trong sáu lễ vật cúng dường: hoa, hương, đèn, trà, quả, nhạc. Mục đích của Lục Cúng là nhằm cúng dường chư Phật. Trước hết là tưởng nhớ ân sâu hóa độ của Đức Phật và qua đó, là thực hành hạnh phụng sự chúng sanh, truyền bá chánh pháp. 

Đoàn Múa Lục cúng Ninh Hòa đã từng lưu diễn nhiều nơi trong và ngoài tỉnh từ Phú Yên đến Ninh Thuận. Sự hình thành và hoạt động của đoàn nghệ thuật truyền thống Phật giáo này đã làm cho địa danh Phật giáo huyện Tân Định (Ninh Hòa) nổi tiếng. 

Theo lời các cụ cao niên tại địa phương thì đoàn ca múa này có khi đi lưu diễn mỗi tháng ba bốn lần, điều đặc biệt là tiền thu được, ngoài một ít chi phí cho việc sắm sửa y trang áo quần, phần còn lại đều hỉ cúng vào nhà chùa để lo việc đúc đại hồng chung cho hai chùa Phụng Sơn thuộc xã Ninh Hưng và chùa Thiên Bửu thượng Điềm Tịnh. Có thể nói đây là đoàn ca múa nghệ thuật được hình thành đầu tiên tại thị xã  Ninh Hòa.

Người sáng lập ra đoàn múa Lục Cúng này là Thầy Cửu phẩm lý trưởng Võ Phương, còn gọi là Thầy xã Vạn Hữu (Tổ Khai sơn chùa Từ Vân). Trước khi giới thiệu vũ khúc Lục Cúng Hoa Đăng, thiết tưởng cũng cần giới thiệu đôi nét tiểu sử của Tổ sáng lập. 

Thầy xã Vạn Hữu tên thật là Võ Phương, sinh năm 1890 tại Gò Dưa, Phước Hải nay là phường Phước Hải, thành phố Nha Trang, tỉnh Khánh Hòa.  Thân sinh ngài người gốc người Bình Định nguyên là một nghệ nhân hát bội, vào Nha Trang lập nghiệp và sinh ra Thầy xã Vạn Hữu. Tuổi thanh niên thầy nối nghiệp phụ thân học võ và đóng tuồng vai kép, thầy còn rất uyên thâm Hán học. Trong một lần ra hát bội tại Ninh Hoà, thầy thuận dịp về xã Vạn Hữu (nay là làng Vạn Hữu xã Ninh Quang, thị xã Ninh Hòa) sinh sống tại nơi đây. Nhờ giỏi chữ nghĩa thầy được công cử làm lý trưởng nên người làng lúc bấy giờ còn gọi là Thầy xã Vạn Hữu.

Trong hơn mười năm làm lý trưởng, thầy được triều đình tặng thưởng cho hàm tòng Cửu phẩm văn giai, một đặc ân vinh dự ở làng tổng thời ấy. Khoảng năm 1927 thầy khởi soạn kịch bản Lục Cúng Hoa Đăng và tuồng hát bội dựa theo đề tài truyền thống Phật giáo, cũng trong thời gian này ngài thành lập đoàn Múa Lục Cúng, gồm 8 cô gái người trong làng, khoảng từ 12 đến 14 tuổi.

Sau đó vài năm thầy soạn vở tuồng Tu La Đoạt Giá, diễn viên đào kép cũng 8 nghệ nhân Múa Lục Cúng, vai kép thì nữ hoá trang thành nam. Cuối năm 1934, duyên lành đã đến, thầy phát nguyện xuất gia với Tổ Phước Tường, pháp hiệu Thích Nhơn Trực.

Khoảng cuối thập niên 50 (thế kỷ XX) Ngài về trụ trì ngôi cổ tự Linh Phong Nha Trang, sáng tác Thập Linh Phong Cổ Tự Diễn Ca với trên 2500 câu lục bát. Mấy năm sau, ngài trụ trì chùa Long Quang, Nha Trang. Rồi năm 1952, ngài  khai sơn chùa Từ Vân tọa lạc số 9 đường Trần Nhật Duật, phường Phước Tiến, thành phố Nha Trang, tỉnh Khánh Hòa.

Sau năm 1980, ngài được GHPGVN tỉnh Phú Khánh suy tôn Đàn Đầu Đệ Tam Hòa thượng và được cung thỉnh Hội đồng Chứng Minh Đạo Sư Giáo hội Phật giáo Việt Nam. Đại lão HT.Thích Nhơn Trực đã thâu thần an tường viên tịch vào ngày 28-7 năm Đinh Mão (1987), trụ thế 102 năm (1886-1987). Ngài là bậc tôn túc có tuổi thọ cao nhất của Phật giáo Khánh Hòa từ trước đến nay. Tháp ngài hiện tôn trí tại chùa Từ Vân (Nha Trang).

Tưởng niệm húy nhật lần thứ 27 Tổ Khai sơn chùa Từ Vân (Nha Trang) (28.7.Đinh Mão-1987 – 28.7.Giáp Ngọ-2014), đệ tử kính cẩn cúi đầu dâng nén tâm hương đãnh lễ Tôn sư, bậc Tôn đức,  người Thầy của nhiều thế hệ đệ tử tại Khánh Hòa...