Vãn cảnh chùa Trường Thọ ở Khánh Hòa

Chùa Trường Thọ còn gọi là Hiệp Trường Thọ hay chùa Cát, tọa lạc tại Xóm Rượu, thôn Mỹ Hiệp, nay là tổ dân phố 10, phường Ninh Hiệp, thị xã Ninh Hòa, tỉnh Khánh Hòa. Chùa do Tổ Phật Kế Hoằng Kim khai sơn vào thời vua Cảnh Hưng (1740-1786). Một ngôi chùa cổ trên 250 tuổi, đã luôn luôn đồng hành cùng người dân Ninh Hòa trong mọi hoàn cảnh.

Trước năm 1653, lãnh thổ nước Đại Việt về phương Nam đến đất Phú Yên tiếp giáp với Chiêm Thành và núi Thạch Bi (núi Đại Lãnh ngày nay) là đường ranh giới tự nhiên giữa hai nước.

Sách Địa dư chí của Nguyễn Trãi chép: “Khoảng niên hiệu Hồng Đức, Trà Hòa (Trà Toàn) nước Chiêm vào cướp ở Hóa Châu, Thánh Tông (1460-1497) thân đi đánh, phá được thành Đồ Bàn, thu phục bờ cõi cũ, lại mở đất đến núi Thạch Bi...”. Vì có sự kiện vua Chiêm là Bà Bật vào năm 1653 đời chúa Nguyễn Phúc Tần (1648-1687) vượt núi Thạch Bi quấy phá đất Phú Yên, nên vùng đất Khánh Hòa hôm nay đã có 357 năm mở đất.

Vào năm 1832, vua Minh Mạng đã cải tổ lớn các đơn vị hành chính trong toàn quốc. Sách Đại Nam Thực Lục ghi: “Nhâm Thìn, năm Minh Mạng thứ 13 (1832), tháng 10, ngày mồng 1: Bắt đầu chia hạt, đặt quan từ Quảng Nam trở vào Nam" (…) tỉnh Khánh Hòa 慶 和: trước là Bình Hòa 平 和, thống trị phủ Diên Khánh 延 慶, Ninh Hòa 寧 和 và 4 huyện Phúc Điền, Vĩnh Xương, Quảng Phúc, Tân Định…Tên dinh Bình Hòa 平 和 đã được đổi lại là tỉnh Khánh Hòa 慶 和, cách 179 năm từ lúc đầu mở đất và sau 29 năm mang tên Bình Hòa. Chữ Bình 平 đổi thành chữ Khánh 慶. Khánh có nghĩa là mừng, chúc mừng cho vùng đất luôn Hòa 和. Chữ Ninh 寧 trong Ninh Hòa 寧 和 là an toàn, cũng là mong ước vùng đất luôn được bình yên, thuận hòa...

Chùa Trường Thọ còn gọi là Hiệp Trường Thọ hay chùa Cát, tọa lạc tại xóm Rượu, thôn Mỹ Hiệp, nay là tổ dân phố 10, phường Ninh Hiệp, thị xã Ninh Hòa, tỉnh Khánh Hòa. Chùa do Tổ Phật Kế Hoằng Kim khai sơn vào thời Vua Cảnh Hưng (1740-1786). Một ngôi chùa cổ trên 250 tuổi, đã luôn luôn đồng hành cùng người dân Ninh hòa trong mọi hoàn cảnh.

Long vị Tổ trên bàn thờ Tổ khai sơn cho ta biết, Tổ gốc ở chùa Vạn Thiện, Diên Khánh. Sau khi thọ pháp với tổ Thiệt Vinh là một vị cao tăng thời bấy giờ ở phủ Diên Khánh, Ngài Hoằng Kim xin thầy vân du khắp nơi trong vùng. Ðến phủ Bình Khang (tức Ninh Hòa ngày nay) Ngài đứng bên bờ sông Dinh cắm tích trượng bên hữu ngạn đầy cát trắng, lập ra thảo am tu thân và hành đạo. Ðó chính là ngôi chùa Trường Thọ đầu tiên được sáng lập vì thế mà người dân quen gọi chùa với cái tên thân thiện chùa Cát.

Chùa còn có tên là Hiệp Trường Thọ, vì hợp 3 chùa lại thành một. Trên 250 năm về trước, ngay tại khu chợ Mới, thuộc quần thể chợ Dinh, Ninh Hoà ngày nay, có vị Hoà thượng đến lập ngôi chùa. Sau đó Hòa thượng viên tịch, rồi chùa bị sập đổ, phật tử đem Phật tượng, pháp bảo của chùa này nhập chung thờ tại chùa Trường Thọ.

Chùa hiện có nhiều di vật cổ như: Đại hồng chung, pho tượng Hộ pháp, bảng hiệu chùa bằng chũ Hán chạm, khắc trên gỗ, một tấm bia gỗ khắc chũ Hán, một cây xiên bằng gỗ có khắc hàng chữ: “Tự Đức Nhâm Ngọ niên đồng trùng tạo” tức là niên hiệu Tự Đúc, năm Nhâm Ngọ (1882) trùng tu chùa.

Căn cứ những dòng chữ khắc trên Đai hồng chung cổ tại chùa đã cung cấp cho chúng ta: “Đinh Mão niên trọng hạ nguyệt cốc nhật. Bình Hòa phủ, Tân Định huyện, Trung tổng, Toàn Thạnh xã, (丁 卯 年 仲 夏 月 穀 日 平 和 府 新 定 縣中 總 全 盛 社) Trường Thọ tự, trụ trì Tăng pháp danh Phật Kế thượng Hoằng hạ Kim, trai chứng thiền đạo hiệp thập phương thiện nhân tín cúng chú tạo hồng chung (長 壽 寺 住 持 僧 法 名  計 上 弘下 金 齋 證 禪 道合 十 方 善 人 信 供 註 造 鴻 鐘)”

Nghĩa là: Năm Đinh Mão (1807), tháng năm, mùa hạ, ngày tốt. Tại chùa Trường Thọ, xã Toàn Thạnh, tổng Trung, huyện Tân Định, phủ Bình Hòa, vị Tăng trụ trì pháp danh Phật Kế tự Hoằng Kim, lập trai đàn cầu nguyện cùng thập phương thiện tín cúng dường đúc Đại hồng chung. Như vậy, Tổ Khai sơn chùa Trường Thọ chính là vị trụ trì đúc Đại hồng chung.

Đặc biệt, chùa có thờ pho tượng Hộ pháp được tạc bằng đá, cao 1m80 mặc áo giáp giống như một võ tướng. Tượng được an vị tại chùa từ năm nào không ai biết rõ. Theo truyền thuyết, tượng được tìm thấy ở vùng Lệ Cam, bị chôn vùi dưới cát. Nghe tin ngài ở dó, nhiều xã cử người đến thỉnh nhưng không xã nào thỉnh được. Sau cùng, xã Toàn Thạnh (sau này là Mỹ Hiệp) với một số ít người thành tâm cầu nguyện, lại được ngài hộ Pháp cho phép thỉnh về chùa Trường Thọ thờ. Vùng Lệ Cam thời đó là một cửa biển ghe thuyền ra vào thường xuyên. Người ta cho rằng pho tượng Hộ Pháp được thỉnh từ Tàu sang do một số thương thuyền đến buôn bán với phủ Bình Hòa (Ninh Hòa). Các thương thuyền này thường ghé lại chùa Trường Thọ vì chùa gần bờ sông để những người trên thuyền lễ Phật, cầu nguyện an lành. Chính những người đi buôn đã chở tượng Hộ pháp từ bên Tàu sang để cúng dường cho chùa, nên khi bị thất lạc chỉ có người của chùa Trường Thọ mới thỉnh được ngài về.

Sau trên 250 năm khai kiến và phát triển, chùa Trường Thọ đã được trùng tu nhiều lần.

- Trùng tu năm 1882, thời Tự Đức, các dấu tích còn lại như sau: Một bảng tên chùa bằng chũ Hán khắc trên gỗ, Một tấm bia gỗ có khắc chữ Hán, Một cây xiên bằng gỗ có khắc dòng chữ: "Tự Đức Nhâm Ngọ niên (1882), bổn xã đồng trùng tạo".

- Trùng tu năm 1944: Đây là thành tựu của phong trào chấn hưng Phật giáo huyện Ninh Hòa do HT.Thích Quảng Đức chứng minh.

- Trùng tu năm 1992: Do Đại đức Thích Chơn Thiện khởi xướng. Đại đức Thích Chơn Thiện trụ trì chùa trong những năm 1983-1988. Đầu năm 1988 Đại đức được phép xuất cảnh. Giữa năm 1991, Đại đức gửi tiền về cho Ban hộ tự trùng tu theo dự án: Sửa lại mái chánh điện và làm mới tiền đường.

- Tuy đã được trùng tu nhiều lần song do điều kiện kinh tế trước đây nên xây dựng chưa đáp ứng với nhu cầu phật sự, vì thế sáng ngày 07/3/2010 Hòa thượng trụ trì Thích Ngộ Trí đã tổ chức lễ đặt đá khởi công đại trùng tu chùa Trường Thọ. Quang lâm tham dự có Hòa thượng Thích Thiện Bình, Phó Pháp chủ HĐCM, Trưởng BTS GHPGVN tỉnh Khánh Hòa.

Sau gần hai năm xây dựng công tác đại trùng tu chùa Trường Thọ đã hòan thành viên mãn gồm cồng tam quan, chánh điện, nhà Tổ, đài Quan Âm, đài Hộ Pháp, nhà Tăng, nhà khách, nhà trù, lớp học tình thương…

Trong hai ngày 20-21/08/2011 (năm Tân Mão) HT.Thích Ngộ Trí, trụ trì đã tổ chức lễ khánh tạ lạc thành nhằm thù ân Tam bảo, chư lịch đại Tổ sư và liệt vị tiền bối cầu nguyện quốc thái dân an, đăng đàn chẩn tế bạc độ âm linh, chiến sĩ trận vong, đòng bào tử nạn, cầu âm siêu dương thái, dưới sự chứng dự của HT.Thích Ngộ Tánh, Phó BTS Phật giáo Khánh Hòa, kiêm Chánh Đại diện Phật giáo thị xã Ninh Hòa và Chư tôn đức tăng ni BTS PG Khánh Hòa, Ban Đại diện PG Ninh Hòa, đại biểu chính quyền địa phương và đông đảo đồng bào phật tử trong và ngoài tỉnh tham dự.

Chùa Trường Thọ - ngôi Già lam thanh cảnh, phạm vũ huy hoàng, trang nghiêm tú lệ, xứng tầm vói ngôi chùa cổ trên hai trăm năm mươi năm, không chỉ là nơi phật tử lễ bái và tu học mà còn là trung tâm sinh hoạt văn hóa tâm linh của người dân thị xã Ninh Hòa.

Thế rồi thân tứ đại phải trả về với tứ đại, sau 20 năm trụ trì trùng kiến chùa Trường Thọ vào một chiều mạnh Đông (năm Đinh Dậu) không chờ lại đến, nước sông Dinh vẫn êm đềm chảy, Hòa thương Thích Ngộ Trí, Chứng minh BTS GHPGVN thị xã Ninh Hòa, trụ trì chùa cổ Trượng Thọ đã quãy dép quy Tây, để lại bao tiêc thương cho môn đồ đệ tử.

Thế là: