Vẻ đẹp chùa Cổ Lễ buổi sáng lác đác mưa bay…

Điểm trường hạ cuối cùng nhóm phật tử chúng tôi tới cúng dường, là chùa Cổ Lễ ở thị trấn Cổ Lễ, huyện Trực Ninh, tỉnh Nam Định.

Khoảng 7 giờ 40 phút một sáng cuối tuần đầu Tháng 8, nhóm phật tử 4 người chúng tôi về với chùa Cổ Lễ, đúng vào những ngày mưa bão. Cơ duyên lớn, suốt dọc đường, đến khi chiếc xe 7 chỗ dừng bánh trước lối vào cổng chính nhà chùa, trời chỉ lác đác mưa. Cơn bão số 6 đang hoành hành những tỉnh miền Bắc, trong đó Nam Định được coi là tâm điểm, đã tạm lánh đâu đó; nhường chỗ cho một buổi sáng bình yên, trong lành, chỉ còn cảnh quan vừa được tắm mát sau mưa…

Cổng vào chùa Cổ Lễ nhìn từ đường quốc lộ

Đường chính về chùa



Con đường trước lối vào cổng chính còn đẫm nước mưa...



Mưa vẫn rơi, cho những sắc màu tươi thắm mãi...

Bước vào khoảng sân chính trước cổng, tôi có phần ngạc nhiên và hơi thất vọng, khi chẳng thấy khung cảnh quen thuộc của kiến trúc nhà chùa, chỉ có 1-2 gian nhà, như kiểu của một văn phòng công ty nào đó vừa chuyển đi?! Nhưng, tôn tượng Đức Phật Di Lặc bằng đồng, chắc vừa đúc xong, đặt ngay lối cổng vào, với nụ cười rạng ngời, từ ái đã xoa dịu hoàn toàn những hồ nghi trong tôi.

Tôn tượng đức Phật Di Lặc mới hoàn thành

Một góc sân trước lối vào cổng chính

Chẳng kịp mông lung, tiếng chị phật tử cùng đoàn: Thường Nguyên ơi, nhanh nhanh cùng chị mang gạo vào nào, còn 2 bao nữa thôi… Hai chị em khệ nệ khuân bao gạo 50kg, qua lối đi ngắn áp lưng gian nhà văn phòng, đi chừng 20m, phía tay phải có lối nhỏ dẫn vào bên trong. Đây mới thực sự là chùa Cổ Lễ, tôi sững người, choáng ngợp dù tầm mắt chỉ bao quát một phần kiến trúc nhà chùa…

Qua lối nhỏ, vào khuôn viên chính nhà chùa, theo phía tay phải chừng 20-25m dẫn ra khoảng sân rộng có ao sen nhỏ, nơi có “Vườn Quán Âm” lộ thiên và Tháp chuông 3 tầng. Thi thoảng trời vẫn lớt phớt mưa, từng hạt mưa nhí nhảnh, men theo lòng lá sen, cùng nhẹ nhàng rơi xuống…

Một không gian nghiêm tịnh, tĩnh lặng và sâu lắng bao trùm, không khí thanh mát lạ thường, khiến tôi thấy người thật sảng khoái. Thời gian không nhiều, trước cơ hội hiếm có, tôi tranh thủ tác nghiệp ngay. Không chần chừ, tôi tới tháp chuông, một hơi leo lên tầng 3. Từ nơi gác mái tầng cao nhất, đủ tầm bao quát những góc ảnh cần thiết, thỏa trí “ống kính máy ảnh” đang vô cùng háo hức…

Mải mê nơi tháp chuông, khi tôi xuống thì mọi người đi đâu cả, tự tin đi dọc theo dãy hành lang dài, tới khoảng sân phía sau, hai bên phải trái nơi cuối sân đều có cổng dẫn lối đi tiếp… Qua “đường hầm” nhỏ, thêm một lần ngỡ ngàng, tôi lặng người trước những kiến trúc cổ kính, vẻ đẹp nghiêm tịnh đến mê mẩn. Một quần thể kiến trúc đặc trưng văn hóa Phật giáo hiện ra, khiến tôi có cảm giác như lạc vào một “mê cung”, nơi thánh tích Phật giáo với nhiều điển tích gắn liền với lịch sử dân tộc mà lần đầu tôi được chiêm ngưỡng…

Những hình ảnh của quần thể Di tích kiến trúc nghệ thuật Phật giáo, được Bộ Văn hóa xếp hạng Di tích lịch sử cấp Quốc gia ngày 18/1/1988:

Vườn Quán Âm lộ thiên

Toàn cảnh tháp chuông nhìn từ bên ngoài





Chuông đồng ở tầng thứ nhất của tháp chuông. Bên dưới như một "giếng trời" thu nhỏ



Một vài góc kiến trúc chùa Cổ Lễ nhìn từ gác mái tầng 3 của tháp chuông

Toàn cảnh khuôn viên mặt trước tháp chuông
Đỉnh Tháp Tổ nhìn từ tháp chuông

Tôn tượng Quán Thế Âm Bồ Tát nơi vườn Tháp nhìn từ gác mái tháp chuông



Vườn Tháp tổ phía sau tháp chuông

Bảo tháp cố Đại lão Hòa Thượng Thích Thuận Đức 



"Hành lang La Hán" dẫn lối ra khuôn viên phía sau của chùa Cổ Lễ (nhà chùa không đặt tôn tượng 18 Vị La Hán, mà mỗi bên hành lang treo 9 bức tranh từng Vị La Hán)

Qua một bên "đường hầm nhỏ", ngay trước tầm mắt là lối lên Động Sơn Trang




Chuông đồng 78 tuổi (đúc năm 1936), nặng 9000 kg, sừng sững giữa ao như thách thức không gian và thời gian







Toàn cảnh tháp “Cửu Phẩm Liên Hoa” cao 32 mét, hai bên cầu lối dẫn tới tháp là 2 ao nước nhỏ mát rượi

Lược sử chùa Cổ Lễ (ghi lại theo văn bia ở chùa):

Chùa Cổ Lễ hiệu “Thần Quang Tự”, là công trình văn hóa kiến trúc Phật giáo. Qua Thành Nam Định - Đò Quan 15 km về phía Tây thị trấn Cổ Lễ, huyện Trực Ninh, tỉnh Nam Định. Chùa xây dựng từ thế kỷ thứ 12 thời Lý Thần Tôn, thờ Phật và Đức Thánh Tổ Nguyễn Minh Không. Đức Thánh Tổ Nguyễn Minh Không sinh đầu thế kỷ 12, hương quán tại làng Điền Xá, huyện Gia Viễn, tỉnh Ninh Bình.

Thuở thiếu thời, Ngài chuyên làm nghề chài lưới của cha ông, năm 29 tuổi xuất gia đầu Phật.Ngài đã “Văn - Tư - Tu đốn Tức Minh Tâm kiến tính quán càn khôn”, và Ngài còn là nhà Y sư nổi tiếng, đã cứu chữa cho vua Lý Thần Tôn khỏi bệnh nan y và được nhà vua phong làm “Lý Triều Quốc Sư”. Ngài cùng Thiền Sư Giác Hải và Thiền Sư Từ Đạo Hạnh kết nghĩa anh em sang Tây vực (Bắc Ấn Độ), tầm học phép “Tam vô lậu” đắc “Giới - Định - Tuệ viên dung nhập Thánh siêu phàm du nhật nguyệt”. 3 Thiền sư sau khi đắc lục trí thần thông trở về nước, Đức Thánh Tổ Từ Đạo Hạnh trụ trì chùa Sài Sơn, Đức Thánh Tổ Nguyễn Minh Không trụ trì chùa Thần Quang, Đức Giác Hải Thiền Sư trụ trì chùa Diên Phúc. Từ đó 3 vị Thiền Sư trở thành “Nam Thiên Tam Vị Thánh Tổ”.

Sau đó Ngài  vượt Tống quyên đồng đem về đúc “An Nam Tứ Khí” - 4 bảo vật quý ở nước ta:

1- Tượng Phật cao hơn 4 mét ở chùa Quỳnh Lâm, Đông Triều, Quảng Ninh.

2- Chuông Qui Điền nặng 1000 kg ở Lục Đầu Giang, Phải Lại, Hải Dương.

3- Tháp “Báo Thiên” cao 9 tầng ở Hà Nội.

4- Đỉnh Phổ Minh nặng 1000 kg ở Tức Mặc, thành phố Nam Định.

Chùa Cổ Lễ trước đây là một ngôi chùa kiến trúc cổ bằng gỗ. Trải qua thời gian phong hóa của nắng xói, mưa mòn và mối mọt cho nên ngôi chùa cổ xưa đã bị xuống cấp nghiêm trọng. Năm 1902, Đệ Nhất Sư Tổ Phạm Quang Tuyên tuổi cao đức trọng về trụ trì. Ngài đã trùng tu, tái thiết lại ngôi chùa này theo kiến trúc mới “Nhất Thốc Lâu Đài”. Quy mô rộng lớn, thật là một nền kiến trúc văn hóa Phật giáo trứ danh.

Phía trước chùa có cây tháp “Cửu Phẩm Liên Hoa” (9 tầng hoa sen) cao 32 mét, có tòa “Phật Giáo Hội Quán” và Quan Âm Đài hai bên có Phủ Đền, Cầu Núi và hai dãy hành lang dài dài theo chùa. Tòa Chính cung cao 29 mét thờ Phật và Đức Thánh Tổ Nguyễn Minh Không bằng gỗ Bạch Đàn (gỗ Trầm Hương trắng). Về thiết kế xây dựng chùa do Đức Sư Tổ Phạm Quang Tuyên sáng chế, nguyên vật liệu nội địa: Vôi, gạch, cát, mật, muối… xây dựng lên.

Năm 1934, Hòa Thượng Phạm Thế Long kế vị trụ trì, Hòa Thượng là Phó chủ tịch Quốc hội nước CHXH Việt Nam khóa VII, Phó chủ tịch Phật giáo châu Á và Giáo Hội Phật Giáo Việt Nam ở chức vụ cao. Năm 1936, Hòa Thượng đúc quả chuông đồng to, cao 4 mét 20, đường kính 2 mét 03, nặng 9000 kg.

Từ năm 1947 đến năm 1981 (1947-1949-1972-1975-1978-1981), chùa Cỗ Lễ liên tục làm lễ cởi áo cà sa cho trên 35 vị Tăng Ni khoác áo chiến bào xông ra trận diệt giặc cứu nước.

Chùa Cổ Lễ là công trình kiến trúc văn hóa Phật Giáo và dân tộc, chùa được Bộ Văn Hóa xếp hạng “Di tích lịch sử” Quốc gia, là trụ sở Phật Giáo huyện Trực Ninh và là  cơ sở trường hạ Phật Giáo tỉnh Nam Định.

Trong quá trình hàn gắn vết thương chiến tranh, xây dựng phong cảnh, được sự quan tâm của Đảng, Nhà nước, sự hỷ cúng của phật tử thập phương hằng tâm, hằng sản góp phần tôn tạo chùa trở thành danh lam thắng cảnh, đảm bảo tự do tín ngưỡng cho nhân dân.

    Chùa Cổ Lễ

Thượng tọa: Thích Tâm Vượng